जागतिक तंबाखू निषेध दिन जनजागृती रॅली

जागतिक तंबाखू निषेध दिनाबद्दल

दरवर्षी 31 मे रोजी जागतिक तंबाखू विरोधी दिन जगभरात साजरा केला जातो. जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) नेसुरू केलेल्या या दिवसाचे उद्दिष्ट आरोग्य, पर्यावरण आणि अर्थव्यवस्थेवर तंबाखूच्या हानिकारक परिणामांबद्दल जागरूकता निर्माण करणे आहे. तंबाखूचा वापर कमी करण्यासाठी आणि तंबाखूमुक्त समाजाला प्रोत्साहन देण्यासाठी व्यक्ती, समुदाय आणि सरकारांना सामूहिक कृती करण्यास प्रोत्साहित करण्यासाठी हे एक प्लॅटफॉर्म म्हणून काम करते.

हा दिवस सध्याच्या आणि भावी पिढ्यांना तंबाखू सेवनाच्या धोक्यांपासून, ज्यामध्ये धूम्रपान आणि धूरविरहित दोन्ही प्रकारांचा समावेश आहे, संरक्षण करण्याची तातडीची गरज अधोरेखित करतो. हा दिवस सार्वजनिक आरोग्याप्रती असलेल्या वचनबद्धतेला बळकटी देतो आणि प्रतिबंधात्मक उपाय, वर्तन बदल आणि आरोग्य संवर्धनाद्वारे असंसर्गजन्य रोगांचा भार कमी करण्याच्या राष्ट्रीय प्रयत्नांना समर्थन देतो.

जागतिक तंबाखू विरोधी दिन हा तरुणांना शिक्षित करण्याची, भागधारकांना सहभागी करून घेण्याची आणि सिगारेट आणि इतर तंबाखू उत्पादने कायदा (COTPA), 2003,, राष्ट्रीय तंबाखू नियंत्रण कार्यक्रम (NTCP), आणि WHO फ्रेमवर्क कन्व्हेन्शन ऑन टोबॅको कंट्रोल (WHO FCTC) यांच्या अनुषंगाने तंबाखू नियंत्रण कायदे आणि धोरणांची अंमलबजावणी मजबूत करण्याची संधी आहे..

उपक्रमाबद्दल

31 मे 2025 रोजी जागतिक तंबाखू विरोधी दिन साजरा करण्यासाठी, शिक्षण मंत्रालयाच्या शालेय शिक्षण आणि साक्षरता विभागाने (DoSEL), देशभरातील सर्व शाळांनातंबाखूच्या वापराच्या हानिकारक परिणामांबद्दल जागरूकता पसरवण्यासाठी आयोजित राष्ट्रव्यापी शालेय चॅलेंजमध्ये सहभागी होण्याचे आवाहन केले आहे. या आव्हानात चार साधने/उपक्रम समाविष्ट आहेत; रॅली, नुक्कड नाटक, पोस्टर्स आणि घोषणा/कविता ज्याचा वापर शाळांद्वारे स्थानिक समुदायांना तंबाखूच्या वापराविरुद्ध एकत्रित येण्यासाठी केला जाऊ शकतो.

या उपक्रमाचा एक भाग म्हणून, संदेशाला प्रोत्साहन देण्यासाठी विद्यार्थ्यांच्या जास्तीत जास्त सहभागासह शाळा रॅली, नुक्कड नाटक, पोस्टर बनवणे आणि घोषणा/कविता लेखन स्पर्धा आयोजित करतीलः तंबाखूला नाही, आरोग्याला हो म्हणा. विद्यार्थ्यांना तंबाखूमुक्त पिढी साध्य करण्यासाठी बदलाचे प्रतिनिधी आणि उत्प्रेरक बनवणे हे उद्दिष्ट असेल. हे चार साधने/उपक्रम विद्यार्थ्यांना जनतेशी संवाद साधण्यासाठी, जागरूकता निर्माण करण्यासाठी आणि निरोगी, तंबाखूमुक्त जीवनशैलीला प्रोत्साहन देण्यासाठी एक माध्यम म्हणून काम करतील.

स्पर्धेचा आढावाः शीर्षक "तंबाखू मुक्त पिढीच्या दिशेने: शालेय चॅलेंज"

जागतिक तंबाखू निषेध दिन 2025 पाळण्याचा एक भाग म्हणून "राष्ट्रव्यापी स्कूल चॅलेंज". 31 जुलै 2025 पर्यंत चालणाऱ्या या उपक्रमाचा उद्देश विद्यार्थी आणि समुदायामध्ये तंबाखूच्या वापराच्या हानिकारक परिणामांबद्दल जागरूकता निर्माण करणे आणि मुलांना निरोगी समाज निर्माण करण्यासाठी बदलाचे प्रतिनिधी बनण्यास प्रोत्साहित करणे हा आहे.

तंबाखू हा सार्वजनिक आरोग्यासाठी एक मोठा धोका आहे, जो दरवर्षी असंख्य लोकांचा बळी घेतो आणि देशभरातील कुटुंबे आणि समुदायांवर परिणाम करतो. या चॅलेंजमुळे शाळांना आपल्या विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शेजारच्या आणि आजूबाजूच्या भागात जनजागृती करण्यासाठी पुढाकार घेण्याची संधी मिळतेः तंबाखूला नाही, आरोग्याला हो म्हणा.

चॅलेंजमध्ये भाग घेणाऱ्या शाळा हे सुनिश्चित करू शकतात की जास्तीत जास्त विद्यार्थी चार उपक्रमांमध्ये सहभागी होतील आणि त्यांना सर्जनशील आणि अर्थपूर्णपणे त्यांचे मत व्यक्त करण्यास प्रोत्साहित केले जाईल. विद्यार्थी प्रभावी पोस्टर तयार करू शकतात, विचारप्रेरक घोषणा आणि कविता लिहू शकतात, नुक्कड नाटक (पथनाट्ये) सादर करू शकतात आणि संदेशाच्या जास्तीत जास्त विस्तारासाठी रॅलीद्वारे स्थानिक समुदायांशी संवाद साधू शकतात. हे सर्जनशील प्रयत्न जनतेला गुंतवून ठेवण्यासाठी, जनजागृतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि तंबाखूच्या वापराविरूद्ध सामूहिक कृतीला प्रेरणा देण्यासाठी शक्तिशाली साधने म्हणून काम करतील.

सबमिशन तपशील

सर्व सहभागी शाळांनी शाळेसाठी एक नोडल व्यक्ती (मुख्याध्यापक, शिक्षक किंवा प्रशासकीय कर्मचारी) निश्चित करावी. स्पर्धेसाठी पात्र होण्यासाठी नोडल व्यक्तीने मायगव्ह इनोव्हेट प्लॅटफॉर्मवर शाळेची नोंदणी करणे आवश्यक आहे. प्रत्येक सहभागी शाळेने त्यांचे सबमिशन यशस्वीरित्या पूर्ण करण्यासाठी खाली नमूद केलेल्या चित्र किंवा व्हिडिओची लिंक सबमिट करावी लागेल.

1. नोडल अधिकारीः
   1. नोडल अधिकारी हे मुख्य शिक्षक, शिक्षक किंवा प्रशासकीय कर्मचारी असू शकतात.
   2. या स्पर्धेसाठी पात्र होण्यासाठी नोडल व्यक्तीने मायगव्ह इनोव्हेट प्लॅटफॉर्मवर स्वतःची नोंदणी करणे आवश्यक आहे.
   3. नोडल अधिकाऱ्याच्या तपशीलाचे सबमिशन: नाव, मोबाईल क्रमांक आणि ईमेल आयडी भरावा लागेल.
   4. शाळेचा तपशील जसे की
      1. UDISE कोड,
      2. शाळेची श्रेणी म्हणजे
         1. फाउंडेशन (प्री-प्रायमरी ते इयत्ता 2री किंवा इयत्ता 2री पर्यंत)
         2. पूर्वतयारी (इयत्ता 3 री-5वी किंवा इयत्ता 5वी पर्यंत),
         3. मध्यम (इयत्ता 6 वी-8 वी किंवा इयत्ता 8 वी पर्यंत) आणि
         4. माध्यमिक (इयत्ता 9वी-12वी किंवा 12वी पर्यंत), राज्य आणि जिल्हा
2. उपक्रमांचा तपशील-शाळा श्रेणीत (प्राथमिक, प्राथमिक, माध्यमिक) 4 उपक्रम राबवू शकतात;
   1. पोस्टर मेकिंग,
   2. स्लोगन/कविता स्पर्धा
   3. नुक्कड नाटक आणि
   4. रॅली.
3. सर्व शाळांना जास्तीत जास्त उपक्रम (पोस्टर मेकिंग, घोषणा/कविता स्पर्धा, नुक्कड नाटक आणि रॅली) आयोजित करण्यास प्रोत्साहित केले जाते कारण प्रत्येक उपक्रमातील कामगिरीचे मूल्यांकन शाळेसाठी एकूण गुण प्राप्त करण्यासाठी केले जाईल

   रॅलीसाठी आवश्यक महत्वाची माहितीः

   1. रॅलीची तारीख,
   2. रॅलीचे स्थान (रॅलीचा प्रारंभ आणि शेवट बिंदू),
   3. अंदाजे अंतर कव्हर केले आहे: अंतर (मीटर), सहभागी विद्यार्थ्यांची संख्या
   4. अपलोड करावयाचे डॉक्युमेंट/फाइल
      1. सहभाग आणि भेट दिलेली ठिकाणे कॅप्चर करणारे जास्तीत जास्त 3 फोटो.
      2. रॅलीचा शॉर्ट व्हिडिओ
   5. पोस्टर मेकिंग: सर्वोत्कृष्ट पोस्टर निवडण्यासाठी शाळा स्पर्धा आयोजित करेल, विजेत्या प्रवेशिकेचा स्पष्ट फोटो/इमेज (एकच पोस्टर) अपलोड केली जाईल.
   6. स्लोगन/कविता (कोणत्याही भाषेत जास्तीत जास्त 200 शब्द): सर्वोत्तम पोस्टर, विजेत्या प्रवेशिकेची स्पष्ट फोटो/इमेज (एकच स्लोगन/कविता) किंवा अपलोड केल्या जाणाऱ्या दस्तऐवजाची स्कॅन केलेली प्रत (PDF) निवडण्यासाठी शाळा स्पर्धा आयोजित करेल.
   7. नुक्कड नाटकः नुक्कड नाटक कॅप्चर करणारे जास्तीत जास्त दोन फोटो स्क्रिप्टसह (अनिवार्य नसलेले) आणि शॉर्ट व्हिडिओसह (अनिवार्य नसलेले) अपलोड केले जातील

पात्रता निकष

1.  कोण सहभागी होऊ शकतात: भारतातील सर्व मान्यताप्राप्त शाळा ज्यांचा UDISE कोड आहे
2.  नोडल ऑफिसर: प्रत्येक शाळेने उपक्रम आणि सबमिशनचे समन्वय साधण्यासाठी नोडल अधिकारी/समन्वयक म्हणून कर्मचारी सदस्य नियुक्त करणे आवश्यक आहे.
3. स्पर्धेसाठी फक्त मायगव्हद्वारे केलेले अर्ज विचारात घेतले जातील; इतर कोणत्याही माध्यमातून सादर केलेले अर्ज स्वीकारले जाणार नाहीत.
4. स्पष्ट आणि उच्च-गुणवत्तेचे चित्र सबमिट केल्याने निवडीची शक्यता लक्षणीयरीत्या वाढेल.

मूल्यमापन प्रक्रिया

i. एकूण क्रमवारीत चार उपक्रमांचे खालील महत्त्व असेलः

ii. रॅलीच्या मूल्यांकनात 3 स्तर असतील: जिल्हा/राज्य/केंद्रशासित प्रदेश स्तर आणि राष्ट्रीय स्तर.

• शालेय स्तरः वैध UDISE कोड असलेल्या सर्व शाळा उपक्रम आयोजित करतील आणि प्रत्येक श्रेणीतील सर्वोत्तम प्रवेशिका मायगव्ह पोर्टलवर सादर करतील.
• जिल्हा स्तरः जिल्हा पथक (ज्युरीमध्ये DIET प्रतिनिधी/DEO/संबंधित विभागांचे प्रतिनिधी असतात (वैकल्पिक) मायगव्हने एक्सेल स्वरूपात प्रदान केलेल्या डेटा डंपच्या मदतीने शाळांच्या प्रवेशिकांचे मूल्यांकन करतील आणि राज्य स्तरावर पुढील सहभागासाठी प्रत्येक उपक्रमातून 1 सर्वोत्तम प्रवेशाची शिफारस करतील.
• राज्य/केंद्रशासित प्रदेश स्तरः तंबाखू अभियानासाठी राज्य नोडल अधिकारी किंवा SCERT (जिथे अंमलबजावणीसाठी नोडल एजन्सी असेल) यांच्या नेतृत्वाखाली राज्य/केंद्रशासित प्रदेश शिक्षण विभाग जिल्ह्यांकडून प्राप्त झालेल्या शिफारशींचे मूल्यांकन करेल आणि राष्ट्रीय संघाला शिफारस करण्यासाठी 6 ते 20 प्रवेशिका(परिशिष्ट i मध्ये दिलेल्या राज्य/केंद्रशासित प्रदेशानुसार प्रवेश यादीनुसार) अंतिम करेल.
• राष्ट्रीय स्तरः राष्ट्रीय स्तरावरील ज्युरीमध्ये DoSEL/NCERT आणि NGO भागीदारांच्या प्रतिनिधींचा समावेश आहे जे राष्ट्रीय स्तरावरील विजेत्या शाळांना अंतिम रूप देण्यासाठी राज्ये/केंद्रशासित प्रदेश/AB कडून प्राप्त प्रवेशिकांचे मूल्यांकन करतील. या विजेत्या शाळांचा दिल्लीत होणाऱ्या राष्ट्रीय स्तरावरील कौतुक समारंभात सन्मान केला जाईल.

बक्षिसांचा तपशील

जिल्हा, राज्य आणि राष्ट्रीय स्तरावरील ज्युरी पॅनेलने केलेल्या शिफारशींच्या आधारे सर्वात उत्कृष्ट शाळांचा राष्ट्रीय स्तरावर सन्मान केला जाईल. या उपक्रमांमध्ये सहभागी झालेल्या शाळांमधील सर्व विद्यार्थ्यांना पदके आणि प्रशंसा प्रमाणपत्रे दिली जातील. ही शाळा PM ई-विद्या चॅनेलवर देखील प्रदर्शित केली जाईल.

टाइमलाइन

• 11 जून 2025 ते 31 जुलै 2025 - शाळा उपक्रम आयोजित करतील आणि मायगव्हवर प्रवेशिका सादर करतील.
• 30 सप्टेंबर, 2025: जिल्हा मूल्यांकन संघासाठी.
• 31 ऑक्टोबर, 2025: राज्य/केंद्रशासित प्रदेशांसाठी राष्ट्रीय मूल्यांकनासाठी मूल्यांकन आणि सबमिट करणे.

नियम आणि अटी

• सर्व सबमिशन मूळ असणे आवश्यक आहे आणि सहभागी शाळेच्या विद्यार्थ्यांनी तयार केले पाहिजे.
• सबमिट करून, शाळा आयोजकांना प्रचार आणि शैक्षणिक हेतूंसाठी साहित्य वापरण्याचा अधिकार देतात.
• उशीरा केलेल्या सबमिशनचा विचार केला जाणार नाही.

टेबल 1: राज्य/केंद्रशासित प्रदेशनिहाय प्रवेशिका (शाळांच्या संख्येनुसार) राष्ट्रीय स्तरावर पाठवल्या जातील.

स्त्रोत: UDISE+ 2023-24